İklik değişikliği problemi, dünyanın gündeminde yer alırken probleminin en fazlaca hissedildiği Arktik Okyanusu’nda ısı artışları yaşanmaya devam ediyor.

Arktik bölgede yaşayan canlıların ya uyum sağlayarak yaşam alanlarını değiştireceği ya da nesillerinin tükenmesi ile karşı karşıya kalacağı belirtiliyor.

Arktik bölgede hızla azalan deniz buzları, dünyanın da süratli bir halde ısınmasına niçin oluyor.

Buzullar eriyor, canlıların yaşam alanları daralıyor

Arktik bölgeye gelen güneş ışınları, deniz buzları yardımıyla geri yansıyarak dünyanın ısı dengesinde mühim bir rol oynuyor.

Deniz buzlarının kaybolmasıyla daha çok okyanus suyunun açığa çıkması ve ısıyı emmesi, Şimal Kutup bölgesinin daha çok ısınmasını bununla beraber getiriyor.

Bu sebeple bu alanların yok olması ya da azalması, deniz buzlarına bağımlı yaşayan Arktik bölgede bulunan canlılar için eleştiri bir öneme haiz.

İklim değişikliği sebebiyle eriyen ve kutup noktasına doğru gerileyen deniz buzları; bu alanlarda yaşayan, beslenen ve korunan bazı türlerin yaşam alanlarını değiştirmesine niçin oluyor. Bu, kutup ayısı benzer biçimde türlerin nesillerinin tükenmesi anlamına da geliyor.

İklim değişikliği kutup canlılarının yaşamını tehdit ediyor VİDEO

Küresel ısınma tesirini artırıyor

Bu yıl bilhassa güz aylarında Arktik bölge içinde bulunan Şimal Barents Denizi ve adalarında yaşanmış olan artı 4 dereceye varan ısı artışları, dünyanın en süratli ısınan yerinin bu bölge olduğuna işaret ediyor.

Bu ısı artışı, bölgenin 2020 öncesi 20 senelik ölçümlerinin neredeyse 7 katına denk geliyor ve bu da küresel ısınma averajının 2-3 katı kadar artmış olduğu anlamına geliyor.

Sera gazı emisyonlarını azaltmak için önlemler alınmaması halinde hem Şimal Kutbu’nun binlerce kilometre güneyinde hem de dünyanın dört bir tarafındaki bölgeler için bu durum, “yükselen deniz seviyeleri, değişen ısı, yağış düzenleri ve daha şiddetli hava vakaları” anlamına gelecek.

Kutup ayılarının yaşam alanları küçülüyor

2. Ulusal Arktik Bilimsel Araştırma Seferi Lideri ve Koordinatörü Prof. Dr. Burcu Özsoy, Şimal Kutbu’nun en büyük yırtıcısı kabul edilen, Latince adı “Ursus maritimus” olan ve deniz ayısı anlamına gelen kutup ayılarının, hayatlarının çoğunu okyanusta yada deniz buzu üstünde geçirdiğini söyledi.

Özsoy, “Kutup ayıları yetenekli yüzücülerdir. Kutup ayıları, saatte 6 millik bir hız ile yüzebilmekte. Beyaz tüylerinin altında siyah derileri bulunur ve vücutlarındaki yağ tabakası onları soğuk hava ve soğuk sudan izole hale getiriyor.

Aynısı Antarktika’daki penguenler de ilgilendiriyor. Kutup ayıları, zamanlarının çoğunu yiyecek aramak için kullanır ve hayatta kalmak için gereksinimleri olan bolca miktardaki yağı çoğu zaman avladıkları halkalı fok yada sakallı foklarla sağlamaktadırlar. Kutup ayıları bununla beraber gezi etmek, avlanmak, dinlenmek için de deniz buzuna gereksinim duymakta.” diye konuştu.

Son dönemlerde okudukları bilimsel yayınlarda, dünya üstüne yaşayan kutup ayılarının popülasyonunun bazı bölgelerde kaygı verici duruma geldiğini ifade eden Özsoy, şunları kaydetti:

Norveç ve Kanada’da durum daha da eleştiri

“Edindiğimiz bilgilere bakılırsa, kalıcı deniz buzu alanındaki sayıları tam bilinmese de Barents Denizi’nde 2 bin 500 ila 3 bin içinde kutup ayısı yaşamış olduğu gene bilimsel yayınlardan ortaya çıkmaktadır. Bu da bizim bir karşılaştırma yapmamızı sağlıyor.

Norveç’te kutup ayılarının kırılgan popülasyona haiz bulunduğunu görüyoruz. Bunun yanı sıra Kanada’da ise kutup ayılarının sayılarının kaygı verici duruma geldiği de gözlerden kaçmıyor.

2050 yılına gelidinğinde kutup ayılarının sayısı yüzde 30 kayba uğrayacak

NASA’dan ve Avrupa Uzay Ajansı ESA’nın sağlamış olduğu uydu verilerinden aldığımız bilgilere bakılırsa, 2040 yılına kadar ‘son buz bölgesi’ olarak adlandırılan Kuzeydoğu Kanada ve Şimal Grönland’da duracak deniz buzlarının, kutup ayıları ve buza bağlı yaşayan öteki canlılar için mühim bir alan haline geleceğini görmekteyiz.

Deniz buzlarının kaybı ki bu; Arktik bölgede ortalama üçte birlik bir alanı kapsayacak şekilde bir kayba haiz, bilhassa küresel ölçekte kutup ayılarının sayısının 2050 yıllarına gelindiğinde yüzde 30 kayba uğrayacağına da işaret etmekte.”

Ayrıca, Türk Arktik Bilimsel Araştırma ekibi, sefer süresince küresel iklim değişikliği mevzusuna dikkati çekmek için deniz memelileri gözlemleri gerçekleştirmiş oldu.

Proje kapsamında ekip, Arktik Okyanusu’nda mors, sakallı fok, halkalı fok, Grönland foku, fin balinası, minke balinası, kambur balina, beyaz balina, orka, kuş türlerinden alk, kara ayaklı martı, kutup martısı, çatal kuyruklu martı, korsan martı ve kutup ayılarını gözlemleyerek sayıları hakkında raporlamalar yapmış oldu.

“Yaptığımız emek verme, görülen türlerin belirlenmesi şeklinde olacak”

Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi Biyoloji Kısmı’nden Prof. Dr. Mustafa Sözen de sefere katılma planlarının çocukken izlediği “Kaptan Cousteau (Jacques-Yves Cousteau)” belgeselleri yardımıyla bulunduğunu ve bigün ne olursa olsun gemiyle bilim seferine katılmayı hayal ettiğini aktardı.

Sözen, “Projemizde çalıştığımız deniz memelilerinin iki grubu var; balina ile yunusların bulunmuş olduğu deniz memelileri (cetacean) ve morslar ile fokların bulunmuş olduğu yüzgeç ayaklı deniz memelileri. Yaptığımız bu emek verme, görülen türlerin belirlenmesi ve sayılarının alınması şeklinde olacak.

Bu emekler ile uzun seneler veri biriktirdiği takdirde yayılışları, yayılışlarındaki değişmelere bağımlı olarak küresel iklim değişikliği ile yorumlamayı, canlı popülasyonları ile vakit içindeki miktarlarının artmaları ve azalmalarını belirlemeyi amaçlıyoruz.” diye konuştu.

Kataloglarda olmayan balinaların fotoğraflarınının eklemesi amaçlanıyor

Tromso’dan başladıkları seferde 2 bin 125 deniz mili yol katettiklerini ve bu süreçte birçok canlı türünü gözlemlediklerini ifade eden Sözen, Barents Denizi’nin ortalarına geldiklerinde 50-60 kadar, çoğunluğu kambur, balina sürüsüyle karşılaştıklarını söyledi.

Sözen, “Bu bizim en heyecanlandığımız anlardan birisiydi. Çalışmamızın bir kısmı, balinaların sırt yüzgeçleri ve kuyruklarını fotoğraflayarak bireyi tanımlamak ve dünya üstünde bulunan balina kataloglarından fertleri karşılaştırmak.

Gözlemlediğimiz balinaların daha ilkin başkaları tarafınca belgelenip belgelenmediklerini ortaya koymayı ve o kataloglarda olmayan yeni bireyler için o kataloglara bu fotoğrafları eklemeyi amaçlıyoruz.” dedi.

Küresel iklim değişikliğini tek bir gözlem ile ortaya koymanın mümkün olmadığını vurgulayan Sözen, devamla şunları kaydetti:

Kutuplar ısınır ve buz örtüsünü kaybederse kutba bağlı olan türlerin nesilleri tükenebilir

“Küresel iklim değişikliğinin etkilerini ortaya koymak için uzun yılların gözlemleri gerekiyor. Kutup bölgesi hayvanları aslen birkaç değişik grup. Devamlı burada yaşamak zorunda olanlar var.

Örneğin beyaz balinaların (beluga) tüm yaşamı kutup dairesi içinde. Bu canlılar sıcak denizlere, güneye inen türler değil fakat kambur balina ya da orka benzer biçimde türler her iki kutupta da, Ekvator bölgesinde de bulunuyor.

Bazı balinalar 5-6 bin kilometrelik uzak mesafelere göç edebiliyor. Beslenmek, yavrulamak için fazlaca büyük bölgeler gezebiliyorlar. Sadece beyaz balina benzer biçimde deniz gergedanı, kısaca İngilizce adı ‘narval’ olan tek boynuzlu balina da kutup bölgesindeki deniz buzlarının içinde yaşayan bir tür.

Kutup ayısı, adı benzer biçimde kutuplarda yaşamak zorunda olan ve varlığı buz örtüsünün varlığının devamına bağlı olan tür. Isınmaya bağlı olarak kutuplar ısınır ve buz örtüsünü kaybederse sıkı sıkıya kutba bağlı olan türlerin nesilleri tükenebilir.

Küresel ısınma sisteminin bozulması tüm insanoğlu için tehdit

Dünyanın büyük coğrafyalarında yaşayan bazı göçebe balinaların döngülerinde kutuplar gene fazlaca mühim. Eğer küresel iklim değişikliği ve kutuplardaki gıda zincirini bozar da o balinaların burada bolca oranda elde etmiş olduğu besinlerde azalmaya niçin olursa onların da nesilleri tehlikeye girer.

Doğrusu küresel ısınma ve kutupların sisteminin bozulması aslen tüm insanoğlu için küresel bir tehdit ve tüm dünyayı ilgilendiren bir problem.”

Arktik Okyanusu’nda yaşayan beyaz balinalarının en büyük problemi habitat kaybı ve organik kirleticiler

Beyaz renkli, boyları 5 metreye kadar uzayabilen ve ağırlıkları ortalama olarak 700 kilogram ila 1,5 ton içinde olan beyaz balinalar (beluga) yaşamak için deniz buzlarına gereksinim duyuyor. Bilhassa ilkbahar döneminde Arktik bölgeye beslenmek için gelen beyaz balinalar; somon, ringa balığı, karides, pisi balığı ve yengeç benzer biçimde canlılar ile besleniyor.

Hemen hemen tükenmekte olan bir tür olarak görülmese de yaşadıkları habitat kaybı, kıyı şeritlerindeki insan faaliyetleri, toksik maddeler, çevre kirliliği ve yüksek oranda maruz kaldıkları organik kirleticiler sebebiyle beyaz balinaların yaşamları çekince altında bulunuyor.

Atıklar bu bölgelerin daha da korunması icap ettiğini gösteriyor

AA’nın haberine bakılırsa; Uzakyol vardiya zabiti Kaptan Doğaç Baybars Işıler, bulundukları şimal enlemlerinde balıkçılığın mühim geçim deposu bulunduğunu belirterek, “Balıkçılığın halihazırda çevreye verdiği zararlar aslına bakarsan belirli. Dolayısıyla artık bizim bu tesirleri de bu enlemlerde görme ihtimalimiz devasa yükseklikte.

Nitekim Svalbard Adası’nın çevresinde gerçekleştirdiğimiz seyirlerde, botlarla karaya yaklaştığımızda da adalar üstünde bazı atıkları aslına bakarsan gözlemledik.

Bu atıklar aslen bu bölgelerin daha da korunması icap ettiğini, bu bölge için yaratılan kuralların çevre korunması ile yürütülmesinin ne kadar mühim bulunduğunu gösteriyor.” dedi.